Duurzaam, een betekenisloos begrip?

Aan het eind van ieder jaar komen diverse lijstjes voorbij: Tv-moment van het jaar, beste politicus, woord van het jaar (mijn persoonlijke favoriet) en nog vele, vele andere. Maar waar men ook op kan stemmen is het ‘irritantste woord van het jaar’: welk woord zou je volgend jaar echt niet meer terug willen horen. Met andere woorden: van welk woord krijg je de kriebels.

Het Instituut voor Nederlandse taal organiseert deze stemming. Dit jaar hoorde ik de lijst met de keuzes voorbijkomen op de radio. En toen schrok ik toch wel even. In die lijst stond ook het woord ‘duurzaam’. Er werd bij vermeld dat het een ‘hol en betekenisloos containerbegrip’ is geworden. Ik begon te twijfelen. Zelf mag ik de term duurzaam ook vaak gebruiken. Ik bedoel: we produceren houten kozijnen. We werken met een prachtige grondstof! Waar een boom gekapt wordt voor onze industrie, wordt er ook weer één geplant.  En nieuw ‘groen’ neemt weer meer CO2 op, dus je zou zeggen: duurzamer kan bijna niet. En dat klopt ook wel want ik heb de term ‘duurzaam’ eens opgezocht en kwam tot het volgende:

• Duurzaam (tijdsduur) - van lange duur; van een product: dat lang meegaat.
• Duurzaam (ontwikkeling) - van een proces: dat permanent kan worden toegepast omdat het de aarde niet uitput; van een product: dat gemaakt wordt met een productiemethode die in deze zin duurzaam is.

www.encyclo.nl/begrip/duurzaam

Hout als grondstof past perfect in deze definitie. Het product gaat lang mee; het oudste, nog in gebruik zijnde, houten kozijn stamt van rond 1400. En de groei van bomen is goed voor de aarde. Zeker als de oude worden gekapt om plaats te maken voor nieuwe bomen.

Wat ik het verontrustende vind aan dat het woord ‘duurzaamheid’ in de lijst terecht is gekomen, is dat men misschien langzaamaan vergeet waar het daadwerkelijk om gaat. Deze aarde moet langer mee dan alleen nog deze generatie. De aarde warmt sneller op dan we kunnen bevatten met alle gevolgen van dien. Het gaat economisch weer behoorlijk voor de wind en dan zou juist de prijs in mindere mate een rol moeten spelen. Want helaas is duurzaam meestal toch duurder.

Toch kan ik ook wel begrijpen dat het woord in de lijst met ‘meest irritante woorden’ terecht is gekomen. Het wordt te pas en te onpas gebruikt, maar voor mij is het geen ‘hol en betekenisloos containerbegrip’. Voor mij zegt de term ‘duurzaam’ dat men over het product en/of het proces heeft nagedacht. En dat men, hoe klein misschien ook, een bijdrage wil leveren aan een betere wereld.

Ik moet helaas ook vaak uitleggen dat houten kozijnen niet slecht zijn voor het milieu. Maar dat beeld is jammergenoeg wel in de loop der tijd ontstaan. “Lekker duurzaam… houten kozijnen”, wordt er dan gezegd. Aan ons dan de schone taak om uit te leggen dat de sarcastische toon uit deze zin best weg kan en dat het met enthousiasme geroepen mag worden: lekker duurzaam: houten kozijnen!

De winnaar van de verkiezing van 2017 was gelukkig niet het woord ‘duurzaam’, maar ‘genderneutraal’.

Eline van Leeuwen - 8 februari 2018